AMASAko herrigunea Villabonakoa baino lehenagokoa da, eta baliteke haren aurretik beste bat Amasakoa baino gorago izatea. Amasako kolazio edo kontzejua 1385ean agertu zen lehen aldiz historian, Tolosarekin bat egiteko aitortutako gutunean, hain zuzen. Amasa Tolosari batu zitzaion, baina bere autonomia ekonomiko eta administratiboa mantendu zuen.

VILLABONA 1398ko Gipuzkoako Batzar Orokorretan azaldu zen lehen aldiz herri gisa eta AMASA izan zen haren sorburua: Amasako hainbat biztanle behera (Villabona 61 metrotan kokatzen da) jaitsi ziren, hau da, Gaztela Frantziarekin -Segura, Tolosatik, Villabonatik, Hernanitik... pasatuz- lotzen zuen GALTZADAn, merkataritzan, eskulangintzan, bidaiarientzako zerbitzuetan eta abarretan aritzeko. Bada beste arrazoi bat jende haiek gerora Villabona izango zen eremuan kokatzeko: alegia, DONE JAKUE BIDEAn ari ziren milaka erromesentzako atsedenleku bat sortzea. Hasieran, bi herriek komunitate bat osatzen zuten eta San Martin parrokia, herri mendiak, burdinola, errota eta herri bideak batera erabiltzen zituzten. Garai haietan, Villabona Amasako auzo gisa sortu zen.

1480. urtean, HIRIBILDU-TITULUA lortu zuen Villabonak eta Amasako auzoa izateari utzi zion. Horren ondorioz, jurisdikzio zibil eta kriminaleko Alkate eta guzti lortu zuen, oraindik Amasak baino askoz ere biztanle gutxiago zituen arren. Egoera honek tirabira eta gatazka handiak sortu zituen bi kontzejuen artean. Hala, urte asko geroago, 1619/20an hain zuzen ere, biak batzea eta hiribildu bakarra sortzea erabaki zuten. Elkarturik, alkatea urtero txandakatzea erabaki zuten. Harrez geroztik, elkarrekin osatu dute herri bakarra... egun ofizialki Villabona izena duen herrian.

AMASA (134 m - 0h 00').
Elizaren ondoko plazatxoaren ondotik aterako gara eta HE-ko norabidea hartuz, ARRIAGA baserriaren ondoko bidegurutzerantz abiatuko gara. Panel informatiboa bertan (0h 05').

Bidegurutzean eskuineko ...